Inhoud
Overzicht periode 1604 - 1803 met als highlights:
1. De belangrijkste lotgevallen in chronologische volgorde:
- Incidenten met de Engelsen gedurende de aanvangsperiode (1612 tot ~ 1625). De oprichting van de Noordse Compagnie in 1614 en de bouw van de nederzetting Smeerenburg op het gunstig gelegen eiland Amsterdam (noordwest Spitsbergen) gaf de Hollanders een voorsprong.
- Opvallend snel na het opheffen van de Noordse Compagnie in 1642 had Holland een ongekend hoog marktaandeel in het aantal walvisvaartuitredingen.
- De geleidelijke overgang naar een vrije markt (~1640 – ~ 1660).
- De rol van een cluster grote walvisrederijen dat als ‘motorblok’ diende voor een leidende rol van Holland
- De echte tegenstanders van Holland in de walvisvaart:
– het pakijs: 12 jaren dat meer dan 10 walvisvaarders in het ijs verloren gingen.
– de kapers: decennia lang vielen kapers de Hollandse vloot aan. Grote verliezen leden de Hollanders in 1674, 1677, 1693 en 1703. Zowel angstaanjagend als spectaculair moet in 1693 de strijd met Franse kapers zijn geweest in een baai in het Noordoosten van Spitsbergen. - Het openen in 1719 van een tweede vangstgebied naast Spitsbergen: Groenland met niet alleen walvisvangst maar ook ruilhandel met de Inuits.
- De vijandelijkheden tussen de Hollandse ruilhandelaren en de Inuits in de beginperiode van de ruilhandel (begin 18e eeuw). De rol van Holland in de ruilhandel verdween grotendeels na een minioorlog met de Denen in 1739.
- Het inzettende verval vanaf de tweede helft van de 18e eeuw waarin de overheersende rol van Holland stap voor stap werd overgenomen door de Engelsen.
- In het oorlogsjaar 1798 doorzagen de Engelsen de truc van Hollandse reders om de eigendom van hun schepen via side letters ‘om te kitten’ tot neutrale, Pruisische walvisvaarders. Vrijwel de gehele vloot werd opgebracht naar Engelse havens en geconfisqueerd.
2. De commandeurs
- Het beroep van commandeur in de walvisvaart, meer dan schipper alleen.
- Met name in de 17e eeuw had een commandeur geregeld te maken met gevechtssituaties met kapers. Walvisvaarders waren toen uitgerust met kleine scheepskanonnen. Onder de uitzeilende commandeurs nam één de rol van Admiraal van de Groenlandsche Vloot op zich. Hij gaf leiding aan het gevecht met de kapers.
- Commandeurs in beeld: profielen van spraakmakende commandeurs.
- Welke commandeurs waren het meest succesvol?
- Commandeurslijsten per regio (1612 – 1803).
– In de 17e eeuw waren de Zaanstreek, West-Friesland en de wijde omgeving van Rotterdam belangrijke commandeur regio’s. Vlieland speelde toen ook een relatief belangrijke rol.
– In de 18e eeuw overheerste Den Helder – Huisduinen. Oost Friese commandeurs trof men toen eveneens geregeld op Hollandse walvisvaarders aan.
– Wat de ruilhandel betreft was Terschelling verreweg de belangrijkste regio die commandeurs aanleverde.
3. De reders en rederessen
- De opkomst van het beroep van walvisreder.
- Voor wie was de bedrijfstak rendabel? Walvisreders met een substantieel aantal walvisvaartuitredingen en/of een redersbedrijf dat enkele decennia heeft bestaan, rapporteerden voldoende winsten. Voor het grote aantal kleinere walvisreders bleef minder over. Velen zullen slechts kleine winsten hebben behaald of zijn in de rode cijfers beland.
- Wie waren de 24 families die meer dan 40 jaar walvisreder waren en meer dan 100 walvisvaartuitredingen organiseerden?
- Reders en rederessen in beeld: profielen van spraakmakende reders en rederessen.
- Rederslijsten per regio (1612 – 1803).
– Amsterdam, de Zaanstreek en Rotterdam waren de belangrijkste redercentra.
In de schaduw van de VOC gingen talrijke Hollandse zeelieden jaar in, jaar uit...
Nieuwsgierig naar meer? Lees dan de volledige flaptekst.
